Forty w Warszawie: Twierdza Warszawa i Cytadela Warszawska

Cztery dni, około 20 godzin, nieco ponad 100 kilometrów i mniej więcej 200 tysięcy kroków. Te liczby obrazują, ile zajęło mi zwiedzanie 15 starych budowli fortyfikacyjnych. Niestety nie do każdej udało mi się wejść i nie każdej zrobić zdjęcie. W tym tekście zobaczycie forty w Warszawie, które miałam okazję odwiedzić w ostatnim czasie. To Cytadela Warszawska oraz forty pierścienia wewnętrznego i zewnętrznego.

Cytadela Warszawska

Została zbudowana w latach 1832-1834 jako centralna część Twierdzy Warszawa. Na jej terenie znajdują się Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej i Muzeum Katyńskie. Budowane są Muzeum Historii Polski i Muzeum Wojska Polskiego. Wokół niej znajduje się Park Fosa i Stoki Cytadeli, miejsce odpoczynku na Żoliborzu. Stoi tu rzeźba Jana Sajdaka „Wioślarz” oraz inne artystyczne instalacje: „Brama dla ludzi, dom dla jeży”, „Wierzbowa Świątynia” i „Ptaki wodne”. Warto zobaczyć akwedukty Cytadeli Warszawskiej oraz górująca nad nimi działobitnię.

Fortami Cytadeli Warszawskiej (Aleksandrowskiej) są: Fort Śliwickiego (Jasińskiego), Fort Władimira (Legionów), Fort Aleksieja (Traugutta), Fort Siergieja (Sokolnickiego). Nieistniejące forty Cytadeli Warszawskiej to: Fort Pawła (Mierosławskiego), Fort Gieorgija (Hauke-Bosaka) i Bateria Nadbrzeżna (Rymkiewicza).

Forty pierścienia wewnętrznego

Na pierścień wewnętrzny fortów w Warszawie składają się:

• Fort P „Bema” – teren rekreacyjny dzielnicy Bemowo, znajduje się tutaj ogródek społecznościowy;
• Fort W-Szcza „Odolany” – dzielnica Wola;
• Fort Szcza „Szczęśliwice” – dzielnica Ochota;
• Fort Szcza-M „Rakowiec” – dzielnica Rakowiec, dziś widoczny jest jedynie zarys fortu;
• Fort M „Mokotów” – dziś znajdują się tu klimatyczne restauracje;
• Fort Cze „Piłsudskiego” – dzielnica Mokotów, obecnie znajduje się tu ekskluzywne osiedle.

Nieistniejącymi fortami pierścienia wewnętrznego są Fort W „Wola” i Fort M-Cze „Odyńca”.

Forty pierścienia zewnętrznego

Pierścień zewnętrzny Twierdzy Warszawa tworzą:

• Fort I „Bielany” – znajduje się w Lasku Bielańskim;
• Fort II „Wawrzyszew” – dzielnica Bielany;
• Fort IIA „Babice” – dzielnica Bemowo;
• Fort III „Blizne” – dzielnica Bemowo;
• Fort IV „Chrzanów” – dzielnica Bemowo;
• Fort V „Włochy” – dzielnica Włochy;
• Fort VI „Okęcie” – dzielnica Włochy, tutaj 14 marca 1980 roku rozbił się samolot pasażerski Ił-62 „Mikołaj Kopernik” lecący z USA do Polski. W katastrofie zginęła cała załoga i wszyscy pasażerowie, w tym piosenkarka Anna Jantar-Kukulska;
• Fort VII „Zbarż” – dzielnica Włochy;
• Fort VIIA „Służewiec” – dzielnica Mokotów;
• Fort VIII „Służew” – dzielnica Urysnów;
• Fort IX „Czerniaków” – dzielnica Mokotów, znajduje się tu bardzo ciekawe muzeum, o którym pisałam w tekście Dziewczyny z Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej;
• Fort X „Augustówka” – dzielnica Mokotów.

Nieistniejącymi fortami pierścienia zewnętrznego są: Fort XI „Grochów”, Fort XIA „Grochów II”, Fort XII „Antoninów”, Fort XIIA „Lewinów”, Fort XIV „Marywil”, Fort XIVA „Pelcowizna”. W Forcie XIII „Lewicpol” na Bródnie mieści się jednostka wojskowa. Nieistniejącymi fortami linii Warszawa-Zegrze są Forty Wawer i Kawęczyn. Fort Beniaminów natomiast znajduje się w rękach prywatnych i nie jest udostępniany zwiedzającym.

P.S. Zwiedzałaś i zwiedzałeś forty w Warszawie? Daj znać w komentarzu.