Samotny pomnik Legionistów Puławskich w Pakosławiu

Pośród pól, przy farmie wiatrowej, obok drogi prowadzącej do Iłży stoi wyjątkowy pomnik. Postawiono go ku „Pamięci legionistów puławskich poległych pod Pakosławiem w 1915 r. w walce o niepodległość i zjednoczenie ojczyzny”. To upamiętnienie żołnierzy poległych podczas jednej z bitew I wojny światowej. Jednak druga wojna światowa również postanowiła pozostawić na pomniku Legionistów Puławskich swój ślad. I to dosłownie. Jaki przebieg miała bitwa pod Pakosławiem i co zrobili z obeliskiem niemieccy żołnierze?

Gdzie leży Pakosław i pomnik Legionistów Puławskich?

Wieś Pakosław położona jest w województwie mazowieckim, w gminie Iłża. Pomnik od wsi oddalony jest o nieco ponad kilometr w kierunku Michałowa i farmy wiatrowej. Aby do niego dojechać od tej strony, należy skręcić w lewo na szutrową drogę. Pomnik Legionistów Puławskich w Pakosławiu znajdziesz pod tymi współrzędnymi: 51°11’15.7″N i 21°09’26.1″E.

Pakosław na linii frontu wschodniego I wojny światowej

W pierwszej połowie 1915 roku Pakosław znalazł się na linii frontu I wojny światowej. Po przeciwnych stronach znaleźli się żołnierze niemieccy i austro-węgierscy oraz rosyjscy. Szeregi tych ostatnich zasilił stacjonujący w Krzyżanowicach polski Legion Puławski, który dwukrotnie uderzał na niemieckie pozycje: w nocy z 19 na 20 maja oraz 15 czerwca. Bitwa wiązała się z przeprawa przez błota pakosławskie, które niestety pochłonęły część polskiego oddziału. Żołnierzy Legionu Puławskiego, którzy zginęli w bitwie pod Pakosławiem, pochowano w zbiorowej mogile w pobliżu wsi.

Ważne daty:

3 sierpnia 1914 roku – utworzenie w Krakowie z inicjatywy J. Piłsudskiego Pierwszej Kompanii Kadrowej, która dała początek Legionom Polskim

koniec stycznia 1915 roku – sformowanie na terenie zaboru rosyjskiego I Legionu Polskiego w Puławach

20 marca 1915 roku – Legion Puławski wyruszył na front

19/20 maja 1915 roku – bitwa pod Pakosławiem

Pomnik Legionistów Puławskich w Pakosławiu

Na pomniku znajduje się napis upamiętniający żołnierzy poległych w bitwie: „Pamięci legionistów puławskich poległych pod Pakosławiem w 1915 r. w walce o niepodległość i zjednoczenie ojczyzny”. Obelisk odsłonięto w 1930 roku; zaprojektował go były żołnierz Legionu Pułaskiego, Piotr Milewski. Stoi w miejscu, w którym są pochowane prochy legionistów poległych 15 lat wcześniej.

Z obeliskiem związana jest pewna ciekawostka. Okrągłe i wyszczerbione ślady widoczne na jednej ze ścian pomnika Legionistów Puławskich w Pakosławiu pochodzą z okresu II wojny światowej. To żołnierze niemieccy urządzili sobie tutaj strzelnicę. W taki sposób połączyły się dwa największe i tragiczne w skutkach wydarzenia XX wieku.

Czy wiesz, że…

Bitwę pod Pakosławiem upamiętniono na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie. Jeżeli tam będziesz, to znajdź napis: PAKOSŁAW 19 – 20 V 1915.

Obejrzyj krótki film o pomniku w Pakosławiu: Samotny pomnik wśród pól